W hołdzie Polakom - ofiarom sowieckich deportacji w głąb ZSRS
W dniach 7 - 10 października 2025 roku w ramach upamiętnienia 85. rocznicy pierwszej deportacji obywateli II Rzeczypospolitej w głąb ZSRS, delegacja państwowa na czele z Szefem Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych - Ministrem Lechem Parellem, odwiedziła Polskie Cmentarze Wojenne na terenie Kazachstanu i Uzbekistanu.
W delegacji, na zaproszenie Ministra Lecha Patrella, wzięła udział Małgorzata Włodek –Wiceprezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939 r.” z siedzibą w Katowicach.
Ponadto w skład delegacji weszli: Sybiracy, na czele z Wiceprezes Związku Sybiraków Adamem Mitelsztet, prócz tego przedstawiciele polskiego parlamentu, Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Rodziny Katyńskiej, duchowieństwa i wojskowa asysta honorowa.
Polska delegacja upamiętniła ofiary deportacji w głąb ZSRS na czterech polskich cmentarzach wojennych: dwóch w Uzbekistanie (Olmazor I i Olmazor II) i dwóch w Kazachstanie (Szokpak Baba i Mankent). Odbyły się także spotkania z przedstawicielami środowisk polskich i polonijnych.
Polski Cmentarz Wojenny Olmazor I - powstał w 1942 roku w miejscowości Olmazor (dawniej Wriewskij) i jest jednym z 17 cmentarzy rozproszonych po całym Uzbekistanie. Został odbudowany i uporządkowany w 2001 roku z inicjatywy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Pochowano na nim co najmniej 25 Polaków: żołnierzy Armii Polskiej na Wschodzie, formowanej pod dowództwem gen. WP Władysława Andersa, junaków i polskich cywili, którzy po latach katorgi w sowieckich łagrach, dziesiątkowani przez choroby, pozostali na zawsze na uzbeckiej ziemi.
Polski Cmentarz Wojenny Olmazor II – założony w 1942 roku, to miejsce spoczynku co najmniej 46 polskich żołnierzy, oficerów, junaków, a także cywilów, byłych jeńców sowieckich łagrów. Dzięki staraniom Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa został odbudowany – w 2001 roku
przeprowadzono jego renowację, w 2016 roku - kolejne prace remontowe.
Polski Cmentarz Wojenny w Szokpak Baba - to jedno z najważniejszych miejsc pamięci narodowej w Kazachstanie, związane z tragicznymi losami Polaków deportowanych do ZSRS. Cmentarz został założony w 1942 roku w miejscu stacjonowania 8. Dywizji Piechoty Armii Polskiej w ZSRS.
Spoczywa na nim co najmniej 212 Polaków, m.in. żołnierze Armii Polskiej na Wschodzie utworzonej pod dowództwem generała Władysława Andersa, polscy cywile – ofiary głodu i chorób. Remont cmentarza w 2000 roku obejmował pomnik i tablice z nazwiskami. Na pomniku umieszczono inskrypcję: „Tu spoczywają Polacy, 256 żołnierzy Armii Polskiej na Wschodzie gen. Władysława Andersa i osoby cywilne, byli jeńcy, więźniowie sowieckich łagrów zmarli w 1942 roku w drodze do ojczyzny”.
Polski Cmentarz Wojenny w Mankencie - powstał w 1942 roku. Jest miejscem spoczynku 32 Polaków – żołnierzy Armii Polskiej na Wschodzie oraz cywilów: kobiet, dzieci i osób starszych. Wielu z nich zmarło na kazachskiej ziemi wskutek głodu i chorób. W 2013 roku na zlecenie Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa cmentarz został wyremontowany.
Podczas II wojny światowej sowieci przeprowadzili cztery wielkie akcje deportacyjne obywateli II RP.
Nocą z 9 na 10 lutego 1940 roku, na rozkaz Moskwy z Polski wywieziono 140 tys. osób - głównie rodziny wojskowych, policyjntów oraz urzędników.
Jedna trzecia deportowanych trafiła na północ europejskiej części Rosji, do obwodu archangielskiego i Komijskiej ASRS, wielu przesiedlono do Kraju Krasnojarskiego i obwodu omskiego na Syberii.
Drugą deportację sowieci przeprowadzili z 12 na 13 kwietnia 1940 roku, trzecią - z 28 na 29 czerwca 1940 roku, a czwartą - w maju 1941 roku.
FOTO: OSRP_1939 / UDSKIOR
